Sabtu, 30 Oktober 2010

DALEM KEMBAR & MUNCULNYA NAMA TEMPAT & PURA DI JIMBARAN

Piagem Dukuh Gamongan, Sri Batu Putih, (Dalem Putih, Dalem Petak, Dalem Sweta), Kakak Kandung Sri Batu Ireng (Sri Astasura Ratna Bumi Banten) dan Sejarah Munculnya Nama-Nama Tempat dan Nama-Nama Pura Di Jimbaran, Kuta-Selatan

. . . risapamadeganira Sri Astasura Ratna Bumi Banten maring Bhadahulu, kertharaharja ikang panagara Bangsul, apan sira stata angambekaken tapa Brata semadhi sangkan rare, ika marmanyan sira abhiseka Sri Tapahulung, kadi sanghyang wisnu nyalantara, teguh kukuh ambekira ngamong jagat, ika matangnyan sira apasadnyan Sri Batu Ireng, mwang kakangira ta sira Sri Batu Putih, apan suci nirmala ambekira, amupu maring Jimbarwana, anangun tapa brata semadhi, angulati ambek kaparamarthan, samangkana subal, mangke caritanan sira Sri Batu Putih, swe pasaha lawan sanakira, sang amrajaya maring Bhadahulu, risampun swe ngamong rajya kadaton, menget pwa sira Sri Batu Ireng maring kakangira, sang apasadnyan Sri Batu Putih, maring Jimbarwana, ika matangnyan ngetut uri lampah sira kaka, neher jumujug maring Jimbarwana, nanging sira maka rwa, pada tatan wruha, maring tata wedana nira sang kalih, apan sangkan lawas palas makarwa, risampun Sri Batu Ireng, prapta maring purinira Sri Batu Putih, matemu lawan Stri nira Sri Batu Putih, mwang jumujug maring parantenan, amungkah ikang bogapasajinira katur maring sira Sri Batu Putih, risampun mangkana raris mapajar sira Sri Batu Ireng ring wang pawastri, Ah, Ah, Kita wang pawestri, ulun atanya ring kita, ring ndhi kakangku Sri Batu Putih mangke, dak warahen sangulun, apan sampun malawas ulun arep atemu, sumawur sang pawestri, singgih sang wawu prapta, sira Sri Batu Putih, hana maring mal anuriksakna punang tatanduran, riwawu samangkana, tan pasamadana sira Sri Batu Ireng, neher jumujug maring Mal, ri sampun sira nureksakna punang Mal, angob sira tumon punang tatanduran, asing tinandur sarwa mupu, mwang masari, ika matangnyan, ri genah nira Sri Batu Putih ngastiti Hyang Pramawisesa, ingaranan Sarining Bwana, apan sakeng irika pangastitinira meletik ikang Sarin Bwana, mangkana ujar ira Sri Batu Ireng, rehning tan katemu kakangira maring Mal, pastika sira nungsang palaku, apan tan aswe Sri Batu Ireng medal sakeng puri, sira Sri Batu Putih sampun prapta maring Puri nira, raris matur stri nira saha tawan tawan tangis, majaraken ri polah sang tamwi, agung aluhur, ireng warnanira, krurakara kadi trapning danawa, amungkah ikang boga pasaji nira maring prantenan, risamangkana atur nira sang pawestri, tan lingen krodanira Sri Batu Putih, ngagem Gandewa ngetut uri lampah sira Sri Batu Ireng, sang kasengguh danawa, apan busananira ocak-ocakan, prapta maring jimbar wana, tan panantara aprang sira kalih, aruket, pada pada jayeng rana, saling sudat, pada tumitih, nanging tanana kacurnan, apan pada sakti pwa sira kalih, asing malayu binuru, makliwesan sira Sri Batu Ireng, prapta maring lwah, jenek sira ingkana, apan maring abing sira manyineb, mojar sira, mogiriastu lwah iki ingaranan Batumabing, tan aswe kaburu sira dening Sri Batu Putih, aprang tan pegatan, melayu pwa sira danawa, nyineb maring batu magwa, tan aswe prapta Sri Batu Putih, melayu sira Sri Batu Ireng, mojar pwa sira Sri Batu Putih, mogariastu ingke riwekasan kawangun pura mangaran Pura Batumagwung, risampun mangkana, rinebut sira Sang Danawa, dening kula nira Sri Batu Putih, nanging prasida denya makilesan, mojar sira Sri Batu Putih, mogariastu genah iki riwekasan  mangaran Sekhang, mapan sira Sri Batu Ireng rinebut dening wadwanira Sri Batu Putih Jimbaran, nyutirupa sira Sri Danawa nanging Sri Batu Putih tatan keneng ingapus, wruh pwa sira ring rupanya, ujar nira, mogariastu ing kene kawangun pura ingaranan Pura Muaya, ri wus mangkana kroda sira Sri Batu Ireng mwali prang tanding sira makarwa aprang ocak-ocakan, saling sudat dada, cidra cinidra, aburburan punang lemah, pada prawira ngantos lumah ngulasah maka rwa tanana alah, pada pada makilesan, rehning prang tanding ika kadi pacepukaning sanghyang kala kali, ri wekasan mogariastu genah iki mangaran Kali, risampun matutupan sanghyang bayu maring angga sariranira Sri Batu Putih, dauhaken punang bala nira, nambakaken laju nira sang danawa, raris katemu pwa sira sedeng amungkah cecepan, malih kaburu sira danawa, malayu maring lisikaning awan, lesu angswol angswol ngunggahang, risampun katemu genah masineb gaing gaingan angusap usap ikang pupu, mojar sira Sri Batu Putih, jatasmat mogiriastu riwekasan, genah nambakaken danawa manadi gumi mangaran Tambak, genah sira amungkah cecepan mangaran Sesepan, ring angswol angswol munggahang ingaran unggah unggahan, mwah ri genah angusap pupu ingaranan Gaing-gaingan, risampun lesu pwa sira maka rwa alungguh pwa maring lemah mwang silihujar pwa sang kalih, ujarira Sri Batu Putih, ih ta kita danawa, siapa kita, sakeng ndhi, sakti tan paingan, tan kaprajayeng pwa ta kita, apa arep ta dateng marengke, dhak warahen ulun, Om, Om, Om, sang maha sakti, ulun abhiseka Sri Batu Ireng, sakeng Badhahulu, dateng marengke, arep atemu lawang kakangku sang abhiseka Sri Batu Putih, Om, Om, Om, Uduh Yayingku, ulun Sri Batu Putih, risamangkana, kagyat nira kalih, apelukan magulingan maring lemah, apan tan lingan garjita nira maka rwa, raris kasiwi pahulunan de balapeka sedaya, maka rwa mojar pwa sira, mogariastu ingkene kawangun pura ingaranan Ulun Swi, apan pahulunan maswi lawan wang sanak, mangkana subal . . .
(Piagem Dukuh Gamongan, 12a-17b).

Arti Bebas:
           Pada zaman pemerintahan Sri Astasura Ratna Bumi Banten di Badhahulu, selamat sejahtera Negara Bali, sebab beliau selalu menjalani tapa Brata semadhi sejak kecil, maka dari itu beliau disebut Sri Tapa Hulung, bagaikan sanghyang wisnu kenyataan, kuat dan taat dalam memerintah, itu sebabnya beliau diberi sebutan Sri Batu Ireng, juga kakak beliau bernama Sri Batu Putih, karena beliau selalu menjalani hidup suci, bertempat tinggal di Jimbarwana, menjalani tapa berata semadhi, mencari kebenaran sesungguhnya, demikian selesai, selanjutnya diceritakan beliau Sri Batu Putih, yang telah lama berpisah dengan saudaranya, yang menjadi raja di Badhahulu, setelah lama memegang tahta kerajaan, ingat beliau Sri Batu Ireng dengan kakaknya, yang bernama Sri Batu Putih, di Jimbarwana (hutan luas), oleh sebab itu mengikuti jejak perjalanan kakaknya, lantas menuju ke Jimbarwana, namun beliau berdua sama-sama tidak tahu akan rupa wajahnya, karena saking lamanya beliau berpisah, setelah Sri Batu Ireng sampai di Puri Sri Batu Putih, bertemu dengan istri beliau Sri Batu putih, dan langsung menuju dapur, membuka persiapan hidangan untuk beliau Sri Batu Putih, jadi setelah itu berkata Sri Batu Ireng dengan seorang istri, Ah, Ah, kamu seorang istri, saya bertanya kepadamu, dimana kakakku Sri Batu Putih sekarang, silahkan beritahu aku, karena sudah lama aku tidak bertemu, menjawab sang istri, baiklah yang baru datang, beliau Sri Batu Putih, ada di kebun sedang memeriksa tetanaman, baru demikian, tanpa berterima kasih beliau Sri Batu Ireng, terus menuju kebun, setelah melihat-lihat kebun itu, kagum beliau dengan tanaman disana, setiap tanaman tumbuh dengan subur, lebat, itu sebabnya, di tempat beliau Sri Batu Putih ngastiti Hyang Pramawisesa, bernama Sarining Bwana, karena dari tempat memohon beliau muncul Sarin Bwana (isi dunia), begitu ujar beliau Sri Batu Ireng, karena tidak bertemu dengan kakak beliau di kebun, pastilah beliau lewat berlainan arah, tidak lama setelah Sri Batu Ireng keluar dari Puri, beliau Sri Batu Putih sudah tiba di Purinya, lantas berkata istri beliau sambil nangis “sigsigan”, memberitahukan tingkah polah sang tamu, tinggi besar, hitam warna kulitnya, acak-acakan bagaikan seorang raksasa, membuka hidangan baginda di dapur, demikian diberitahukan oleh sang istri, tak disangka marah besar beliau Sri Batu Putih, seraya mengambil Gandawa (busur) dan mencari Sri Batu Ireng, yang disebut raksasa itu, karena pakaiannya urak-urakan, datang ke Jimbarwana, tak berapa lama berkelahi beliau berdua, berkelahi habis-habisan, sama-sama tangguh dalam perkelahian, saling seruduk, saling menekan, namun tak ada sampai berdarah, karena sama-sama sakti beliau berdua, saling kejar, menyelinap beliau Sri Batu Ireng, tiba di sungai, mengaso sekejap disana, karena di tebing beliau bersembunyi, berkata beliau, semoga sungai ini kelak bernama Batumabing, tak begitu lama dikejar oleh Sri Batu Putih, lagi berkelahi tak henti-hentinya, lari beliau si raksasa sembunyi di goa batu, tak begitu lama datang Sri Batu Putih, lari beliau Sri Batu Ireng, berujar beliau Sri Batu Putih, semoga kelak disini dibangun pura bernama Pura Batumagwung, kemudian direbut sang raksasa itu, oleh rakyat beliau Sri Batu Putih, namun berhasil beliau menyelinap, berkata beliau Sri Batu Putih, semoga kelak tempat ini dikemudian hari bernama Sekhang, artinya beliau Sri Batu Ireng direbut oleh rakyatnya Sri Batu Putih Jimbaran, menghilang wajah beliau sang danawa namun Sri Batu Putih tidak bisa dihapus, ketahuan wajahnya, berkata beliau, semoga kelak di tempat ini dibangun pura bernama Pura Muaya, seketika itu marah beliau Sri Batu Ireng, kembali perang tanding mereka berdua, dengan sangat dahsyat sekali, saling pukul dada, sama-sama memakai tipuan, berhamburan tanahnya, sama-sama perkasa sampai lemah lunglai mereka berdua, tak ada yang kalah, sama-sama menyelinap, karena perang tanding itu bagaikan pergumulan sanghyang kala-kali, dikemudian hari semoga tempat ini bernama Kali, setelah dapat bernafas sejenak, beliau Sri Batu Putih, memerintahkan pasukannya untuk menghadang langkahnya sang raksasa, akhirnya ketemu beliau sedang membuka cecepan (tempat mako), lagi dikejar raksasa itu berjalan ke tengah kabut, lesu berhangsur-hangsur nafasnya naik, setelah ketemu di tempat dimana bersembunyi memijit dan mengusap-usap kakinya, berkata beliau Sri Batu Putih, kelak semoga dikemudian hari, tempat menghadang  si raksasa menjadi tempat bernama Tambak, tempat dimana beliau membuka tembakau bernama Sesepan, di tempat nafas tertatih-tatih keatas bernama Unggah-unggahan, dan ditempat mengusap-usap kaki bernama Gaing-gaingan, setelah payah mereka berdua dan duduk di tanah serta berujar salah satunya, berkata Sri Batu Putih, Hai kamu raksasa, siapa kamu, dari mana, sakti tak tertandingi, tak bisa dikalahkan kamu, apa maksud kamu datang kemari, kasih tahu aku, Om, Om, Om, sang maha sakti, aku bergelar Sri Batu Ireng, dari Badhahulu, datang kemari, hendak bertemu dengan kakakku, yang bernama Sri Batu Putih, Om, Om, Om, aduh adikku aku Sri Batu Putih, seketika itu, kaget beliau berdua, berpelukan, bergulingan di tanah, karena saking bahagianya beliau berdua, dan disambut oleh seluruh pasukan dan rakyatnya, berujarlah mereka berdua, semoga kelak disini dibangun pura bernama Ulun Swi, sebagai tonggak pertemuan dengan sanak saudara, demikian selesai.
Arca-Arca Peninggalan Sri Batu Putih (Dalem Putih) di Pura

4 komentar:

suasti astu .. kalau boleh tahu dari manakah sumber sejarah ini? suksama....om santi santi santi om..

Om wastyastu I Made Gede Wijaya,sumber sejarah arca2 tsb diatas sesuai dgn yg tertulis yaitu Piagem Dukuh Gamongan, druwen saking Griya Tegeh Budakeling Karangasem. ri Batu Putih kakak kandung Sri Batu Ireng (Sri Astasura Ratna Bumi Banten) raja kerajaan Batahanar. Pakta lapangan masyarakat desa adat Jimbaran sama sekali TIDAK TAHU ttg keberadaan nama tempa dan nama pura yg ada di wilayah Jimbaran. Skripsi penulis ttg filosofis pementasan tari barong dan rangda di pura sarin bwana, yg menjadi acuan dlm drama sendratari yg dilombakan di werdi budaya akhirnya juara 1 (satu) provinsi ,,, tolong di cicipi menu2 yg lain biar lebih lengkap ,, salam

Ampura ping banget.dados blenco wacen tiang indik carita ida penembahan dalem ireng lan dalem putih jimbaran,,!!! Yan dados tunas tiang yaning jagi nganggehan indik kawentenan ide panembahan tatasang dumun indik warsa2 sane menggah ring babad utawi carita, sane kawacen,!! Yan ledang arse jerone dados tiang uning saking napi utawi dije jerone polih sumber carita punika,!! ( godogan jimbaran )
Suksema,,

Swastyastu Ketut Mariana ,, sinampura wawu kacawis pitaken santukan komputer ttyg keni grubug ,,, sekadi wastane nak belog minab tan tatas ngwacen sane kasurat ring ajeng ,, sumber data niki ka surat ring PIAGEM DUKUH GAMONGAN druwen Ida Pedanda Gede Jelantik, saking Griya Tegeh Budakeling, Karangasem ,, piagem, prakempa, babad, purana, prasasti ,,sami pada tiyosan waktu dan nilai dari ke lima data tsb,,, matur suksma pak ketut

Posting Komentar

Share

Twitter Delicious Facebook Digg Stumbleupon Favorites More